गुजरातमधील अहमदाबाद येथे गुरुवारी झालेल्या भीषण विमान अपघाताने संपूर्ण देश शोकसागरात बुडाला आहे. अहमदाबादहून लंडनला जाणारे एअर इंडियाचे विमान AI-171 अपघातग्रस्त झाले. या विमानात 242 जण होते, त्यापैकी 241 जणांचा मृत्यू झाला. या अपघातात एकूण 265 जणांचा मृत्यू झाल्याचे सांगण्यात येत आहे. या अपघात इतका भयंकर होता की मृतदेहांची अक्षरशः राख झाली. मृतदेह पूर्णपणे जळाल्यामुळे मृतदेहांची ओळख पटवणे कठीण झाले आहे. अशावेळी डीएनए चाचणी महत्त्वाची ठरते. काय आहे ही डीएनए चाचणीची प्रक्रिया? वाचा सविस्तर..
जळालेल्या मृतदेहांची ओळख पटवणे का कठीण?
शारीरिक वैशिष्ट्यांचा नाश: आगीमुळे चेहरा, बोटांचे ठसे आणि शरीराचे इतर वैशिष्ट्यपूर्ण भाग नष्ट होतात, ज्यामुळे दृश्य ओळख अशक्य होते.
DNA चे नुकसान: उच्च तापमानामुळे डीएनए नमुने खराब होऊ शकतात, ज्यामुळे जनुकीय चाचण्या कठीण होतात.
दातांचे नुकसान: दंत नोंदी ओळखीसाठी उपयुक्त असतात, परंतु तीव्र आगीमुळे दातही खराब होऊ शकतात.
परिस्थितीजन्य पुराव्यांचा अभाव: आग विझवल्यानंतर मृतदेहाच्या आसपासचे पुरावे, जसे की कागदपत्रे किंवा वैयक्तिक वस्तू, नष्ट होतात.
तांत्रिक मर्यादा: ग्रामीण भागात किंवा मर्यादित संसाधन असलेल्या ठिकाणी प्रगत फॉरेन्सिक तंत्रज्ञानाची कमतरता असते.
फॉरेन्सिक तपासणी: जळालेल्या मृतदेहाचे अवशेष तपासण्यासाठी विशेष प्रशिक्षित तज्ज्ञ आणि उपकरणे आवश्यक असतात.
वेळखाऊ प्रक्रिया: डीएनए चाचणी, दंत तपासणी किंवा हाडांचे विश्लेषण यासारख्या प्रक्रियांना बराच वेळ लागतो.
खर्च: प्रगत फॉरेन्सिक चाचण्यांसाठी मोठ्या प्रमाणात आर्थिक खर्च येतो, जो अनेकदा सर्वसामान्यांना परवडत नाही.
कायदेशीर अडचणी: ओळख पटवण्यासाठी पुरावे अपुरे असल्यास कायदेशीर प्रक्रिया गुंतागुंतीच्या होतात.
भावनिक अडचणी: मृतदेहाची ओळख न पटल्याने कुटुंबियांवर मानसिक ताण येतो, ज्यामुळे सामाजिक आणि भावनिक अडचणी वाढतात.
जळालेल्या मृतदेहांची ओळख पटवणे हे केवळ कायदेशीर गरज नाही, तर मृताच्या कुटुंबियांना मानसिक शांती मिळवून देण्यासाठीही महत्त्वाचे आहे. यासाठी प्रगत फॉरेन्सिक तंत्रज्ञान, प्रशिक्षित मनुष्यबळ आणि सामाजिक जागरूकता वाढवणे गरजेचे आहे. तसेच, सरकार आणि स्थानिक प्रशासनाने अशा प्रकरणांसाठी विशेष सुविधा उपलब्ध कराव्यात. जळालेल्या मृतदेहांची ओळख करणे हे वैज्ञानिक, तांत्रिक आणि भावनिक आव्हान आहे. यासाठी सर्व स्तरांवर सहकार्य आणि प्रगत संसाधनांचा वापर आवश्यक आहे, जेणेकरून मृतांना न्याय आणि त्यांच्या कुटुंबियांना दिलासा मिळू शकेल.
नक्की वाचा : अभिनेत्री करिश्मा कपूरच्या Ex-पतीचे निधन; पोलो खेळता खेळता गमावला जीव
डीएनए चाचणी कशी ओळखते जळालेल्या मृतदेहाची ओळख?
नमुने गोळा करणे: जळालेल्या मृतदेहातून हाडे, दात किंवा काही ऊतींचे अवशेष गोळा केले जातात. हाडे आणि दात यांमध्ये डीएनए जास्त काळ टिकून राहू शकतो, कारण ते उच्च तापमानातही नष्ट होत नाहीत.
डीएनए काढणे: गोळा केलेल्या नमुन्यांमधून प्रयोगशाळेत डीएनए काढला जातो. यासाठी विशेष रसायने आणि तंत्रज्ञान वापरले जाते, ज्यामुळे जळालेल्या ऊतींमधूनही डीएनए वेगळा करता येतो.
डीएनए विश्लेषण: काढलेल्या डीएनएची तपासणी अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाद्वारे केली जाते. यामध्ये डीएनएच्या विशिष्ट भागांचे (STR - Short Tandem Repeats) विश्लेषण केले जाते, जे प्रत्येक व्यक्तीमध्ये अद्वितीय असतात.
डीनए मॅच करणे: मृतदेहातून मिळालेला डीएनए हा संशयित व्यक्तीच्या नातेवाइकांच्या (उदा. पालक, भाऊ-बहीण) डीएनएशी किंवा त्या व्यक्तीच्या जुन्या नमुन्यांशी (उदा. केस, रक्त) तुलना केला जातो. यामुळे ओळख निश्चित होते.
अहवाल तयार करणे: डीएनए तुलनेनंतर प्रयोगशाळा एक अहवाल तयार करते, ज्यामध्ये मृतदेहाची ओळख किती टक्के निश्चित आहे हे स्पष्ट केले जाते. ही प्रक्रिया 99.9% अचूक असते.
डीएनए चाचणी ही अत्यंत संवेदनशील आणि वैज्ञानिक पद्धत आहे. जरी मृतदेह जळाला तरी हाडे किंवा दात यांमधून डीएनए मिळू शकतो. ही प्रक्रिया काही दिवस ते आठवडे घेऊ शकते, कारण ती अत्यंत काळजीपूर्वक केली जाते. डीएनए चाचणीमुळे जळालेल्या मृतदेहाची ओळख पटवणे शक्य झाले आहे, ज्यामुळे कुटुंबियांना सत्य समजते आणि कायदेशीर प्रक्रियेतही मदत होते.
नक्की वाचा : एका मधमाशीमुळे अनर्थ घडला, संजय कपूर यांच्या मृत्यूचे धक्कादायक कारण समोर
