Tiger Territorial Fights: जगात वाघांची सर्वाधिक संख्या भारतामध्ये आहे. मध्य प्रदेशपासून ते कर्नाटक-उत्तराखंडमधील जंगलांपर्यंत वाघांचा वावर आहे. मध्य प्रदेशातील नर्मदापुरम जिल्ह्यातील सतपुडा टायगर रिझर्व्हमधून एक वाईट बातमी समोर आली आहे. इथे वन विभागाच्या पथकाला एक मृत वाघ आढळला. तपासानंतर अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, प्राथमिकदृष्ट्या हे दोन वाघांमधील आपापसातील भांडणामुळे घडले असल्याचे दिसत आहे.
परस्परांमधील लढाईत एखाद्या वाघाचा मृत्यू होण्याची ही पहिलीच वेळ नाही. गेल्या 5 वर्षांत अशा रक्तरंजित संघर्षात डझनभरहून अधिक वाघांचा बळी गेला आहे. जंगलातील नर वाघांमध्ये अशी जीवघेणी लढाई का होते? हे जाणून घेण्यासाठी वाघांवर बारीक नजर ठेवणाऱ्या आयएफएस अधिकारी सनी देव चौधरी यांच्याशी संवाद आला. त्यावेळी त्यांनी काही महत्त्वाच्या गोष्टींचा खुलासा केला.
वाघांची लढाई का होते?
आयएफएस अधिकारी सनी देव चौधरी यांनी सांगितले की, वाघांमधील या रक्तरंजित संघर्षाचे सर्वात मोठे कारण प्रदेशाची (territory) लढाई आहे. प्रत्येक नर वाघाची स्वतःची एक प्रदेश असतो. हा प्रदेश किती मोठा असावा, हे तो स्वतः ठरवतो. खाण्याची उपलब्धता आणि इतर गोष्टींवरून प्रदेशाचे अंतर ठरते. हा प्रदेश 20 चौरस किमीपासून ते 150 चौरस किमीपर्यंत असू शकतो. प्रदेशात वाघांची घनता (density) जितकी जास्त असते, तितकी लढाई होण्याची शक्यता जास्त असते.
( नक्की वाचा : Parbhani News : भूकंप, ज्वालामुखी की आणखी काही, परभणीतल्या शेतातून वाफ येण्याचं कारण समजलं! )
मादीसाठीही लढाई होते का?
वाघ मादीसाठीही असा रक्तरंजित संघर्ष करतात का? असा प्रश्न आम्ही विचारला त्यावर सनी देव चौधरी म्हणाले, वैज्ञानिकदृष्ट्या असे खात्रीने सांगता येत नाही. खूप कमी प्रकरणांमध्ये असे घडलेले दिसते. त्यामुळे बहुतेक लढाया दुसऱ्याच्या प्रदेशावर कब्जा करणे किंवा घुसखोरी यावरून होतात.
वाघ त्यांचा प्रदेश कसा ठरवतात?
आयएफएस अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, वाघ आपला प्रदेश गंधाच्या मदतीने ठरवतात. ज्या प्रदेशात ते राहतात, त्याच्या आजूबाजूला पंजा मारून किंवा लघवी करून सीमा (boundary) तयार करतात. म्हणूनच झाडांवर नखांचे ओरखडे दिसतात. हे दुसऱ्या वाघासाठी संकेत असते की त्याने या प्रदेशात घुसण्याचा प्रयत्न करू नये. वन अधिकाऱ्याने सांगितले की, जेव्हा एखादा वाघ दुसऱ्याच्या प्रदेशात घुसतो, तेव्हा त्यांच्यात लढाई होते. यात कमकुवत वाघ गंभीर जखमी होतो आणि काही दिवसांनी संसर्गामुळे त्याचा मृत्यू होतो.
12 वर्षांच्या वाघाचा मृत्यू
एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, 11 ते 12 वर्षांच्या टी-66 नावाच्या वाघाचा मृतदेह मंगळवारी गस्ती पथकाला रिझर्व्हच्या लगदा बीटमध्ये आढळला. त्यानंतर त्यांनी तात्काळ अधिकाऱ्यांना याची माहिती दिली. एसटीआरच्या उपसंचालक ऋषिभा सिंह नेताम यांनी सांगितले की, वन कर्मचारी आणि पशुवैद्यकांनी घटनास्थळाची पाहणी केली असता, शिकारीचे कोणतेही चिन्ह आढळले नाही आणि वाघाच्या शरीराचे सर्व अवयव सुरक्षित होते. त्यामुळे मृत्यूचे कारण प्रथमदर्शनी प्रदेशातील इतर वाघाशी झालेली लढाई असल्याचे दिसत आहे.
सध्या न्यायवैद्यकीय तपासणीसाठी प्रोटोकॉलनुसार व्हिसेरा (viscera) सील करण्यात आला आहे. शवविच्छेदनानंतर नियमांनुसार मृतदेह नष्ट करण्यात आला. मध्य प्रदेशमध्ये 9 व्याघ्र प्रकल्प आहेत, ज्यात कान्हा, बांधवगड, सतपुडा, पेंच आणि पन्ना यांचा समावेश आहे.
