इंटरनेट कनेक्शन योग्यरित्या काम करत नसेल तर व्हिडिओ अपलोड किंवा डाउनलोड करताना जसा बफरिंगचा अनुभव येतो, तसाच अनुभव मानवी मेंदूला येत असेल तर. याचा विचार केला तर परिस्थिती किती गंभीर असू शकते याची कल्पना करता येते. जर एखादी व्यक्ती काम करू इच्छित असेल, तिच्यात क्षमताही असेल, पण ती विनाकारण थकलेली, निराश आणि खचलेली वाटत असेल, तर या स्थितीकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही. वैद्यकीय शास्त्रात याला ब्रेन फॉग किंवा मेंटल फॉग असे म्हणतात. ब्रेन फॉग म्हणजे काय, तो कशामुळे होते आणि तज्ञ डॉक्टर त्याची लक्षणे, उपचार आणि प्रतिबंधाबद्दल काय म्हणतात, ते आपण जाणून घेऊया.
('NDTV मराठी' चं अधिकृत व्हॉट्सअ‍ॅप चॅनल जॉईन करा )
ब्रेन फॉग किंवा मेंटल फॉग म्हणजे काय?
वैद्यकीय शास्त्रानुसार, ब्रेन फॉग किंवा मेंटल फॉग हे अनेक लक्षणांचा एक आजार आहे. यामुळे एखाद्या व्यक्तीच्या विचार करण्याच्या, आठवण ठेवण्याच्या आणि लक्ष केंद्रित करण्याच्या पद्धतीवर परिणाम होतो. यामुळे लोकांना रोजची कामे करणेही कठीण होते. अनेक जण सामान्य संवादादरम्यानच आपले विचार गमावू शकतात. जरी ब्रेन फॉग अनेकदा तात्पुरता असला तरी, त्याचा अनुभव येण्याचा कालावधी वेगवेगळा असू शकतो. जर ब्रेन फॉग बरा होण्यासाठी जास्त वेळ घेत असेल, तर निश्चितपणे डॉक्टरांना भेटायला हवे.
ब्रेन फॉगची लक्षणे काय?
ब्रेन फॉगची अनेक लक्षणे असतात. ही सर्व कॉग्निटिव्ह हानीमुळे दिसून येतात. यामुळे स्पष्टपणे विचार करण्याची, लक्ष केंद्रित करण्याची आणि गोष्टी आठवण्याची क्षमता यावर परिणाम होतो. ही लक्षणे मेंदूला कमजोर बनवतात. त्यामुळे संवाद साधणे, सूचना ऐकणे किंवा कामे क्रमाने करणे कठीण होवून जाते. ब्रेन फॉगच्या लक्षणांमध्ये मानसिक गोंधळ आणि थकवा, विस्मरण, विचारांची दिशा हरवणे, योग्य शब्द बोलू न शकणे, विचार प्रक्रिया मंदावणे आणि प्रतिक्रिया देण्यासाठी जास्त वेळ लागणे यांचा समावेश होतो.
ब्रेन फॉगची संभाव्य कारणे काय आहेत?
तज्ञांचे म्हणणे आहे की, ब्रेन फॉगची स्थिती सामान्यतः एखाद्या आजारानंतर दिसून येते. दीर्घकाळ रुग्णालयात राहिल्यानंतर, कोरोना मधून बरे झाल्यानंतर, एखाद्या औषधाच्या दुष्परिणाम किंवा कर्करोगाच्या उपचारादरम्यान केमोथेरपीमुळेही त्याची लक्षणे दिसू शकतात. याव्यतिरिक्त, ब्रेन फॉगची अनेक इतर कारणे आहेत. यामध्ये झोपेची कमतरता, ल्यूपस, मल्टिपल स्क्लेरोसिस आणि फायब्रोमायल्जियासारखे ऑटोइम्यून आजार, मधुमेह आणि हायपोग्लायसेमिया, जास्त ताण, चिंता किंवा उदासीनता यासारख्या मानसिक स्थिती, एडीएचडी आणि ऑटिज्म स्पेक्ट्रम डिसऑर्डरसारख्या न्यूरोडायव्हर्जेंट समस्या, महिलांमध्ये गर्भधारणा किंवा हार्मोनल बदल, त्याच बरोबर खराब पोषण इत्यादींचा यात समावेश आहे.
कोविड-19 नंतर ब्रेन फॉग का होतो?
काही संशोधनांवरून असे दिसून येते की, दीर्घकाळ चालणाऱ्या आजारांदरम्यान अनेकदा रोगप्रतिकारशक्ती (इम्युनिटी सिस्टम) मेंदूत सूज निर्माण करू शकते. त्यामुळे शरीरातील काही अवयव काही वेळासाठी काम करता त्यात अडथळा येतो. तसेच, कोविड-19 च्या संसर्गाची लक्षणे बरी झाल्यानंतर पोटात व्हायरस राहिल्यामुळेही ब्रेन फॉग होतो. कारण कोरोना व्हायरस पोटातील मायक्रोबायोम बदलतो. यामुळे शरीरात तयार होणाऱ्या सेरोटोनिन (एक रासायनिक संदेशवाहक) चे प्रमाण कमी होऊ शकते, ज्यामुळे कॉग्निटिव्ह कार्यांवर परिणाम होतो आणि ब्रेन फॉगची लक्षणे दिसू लागतात.
ब्रेन फॉग वरिल उपचार
ब्रेन फॉगसाठी सध्या कोणताही विशिष्ट उपचार उपलब्ध नाही. पण सर्वप्रथम रोगप्रतिकारशक्ती वाढवणे हा त्यावरील उत्तम उपचार आहे. शिवाय जीवनशैलीत बदल करण्याची ही गरज असते. त्यात रात्री चांगली झोप घेणे. झोपेच्या पद्धतीत सुधारणा करणे, आरोग्यदायी आणि पौष्टिक आहार घेणे, दररोज किमान 30 मिनिटे व्यायाम करणे, मानसिक कामादरम्यान थकवा टाळण्यासाठी 30 मिनिटांचे छोटे ब्रेक घेणे या सारख्या गोष्टी कराव्यात.
ब्रेन फॉगच्या बाबतीत डॉक्टर औषधे कधी देतात?
बहुतेक प्रकरणांमध्ये ब्रेन फॉगने ग्रस्त व्यक्ती काही दिवसांत किंवा आठवड्यांत बरी होते. परंतु काही विशिष्ट रुग्णांमध्ये तो अनेक महिने किंवा वर्षांपर्यंत टिकू शकतो. अशा गंभीर स्थितीत काही विशिष्ट लक्षणांवर उपचार करण्यासाठी डॉक्टर कॉग्निटिव्ह बिहेवियर थेरपी आणि अँटीडिप्रेसेंट किंवा नॉनस्टेरॉइडल अँटी-इंफ्लेमेटरी ड्रग्स (NSAIDs) यांसारखी औषधे घेण्यासही सांगतात. याव्यतिरिक्त, कोविड-19 लस घेणे देखील ब्रेन फॉगचा धोका कमी करण्यासाठी फायदेशीर असल्याचे सांगितले जाते.
Track Latest News Live on Marathi.NDTV.com and get news updates from India and around the world
