हिंदू धर्मात पितृपक्षाला अत्यंत महत्त्व आहे. कारण या काळात दिवंगत आत्म्यांच्या शांतीसाठी श्राद्ध, तर्पण आणि पिंडदान केले जाते. 16 दिवसांच्या या काळात पूर्वज संतुष्ट होतात आणि त्यांच्या आशीर्वादाने कुटुंबाची प्रगती होते. पंचांगानुसार, यावर्षी पितृपक्षाची सुरुवात अश्विन महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील प्रतिपदेपासून म्हणजेच 8 सप्टेंबर 2025 पासून होत आहे आणि त्याची समाप्ती 21 सप्टेंबर 2025 रोजी सर्वपित्री अमावस्येला होईल.
या काळात पूर्वजांचे आत्मे पृथ्वीवर येऊन आपल्या वंशजांकडून अन्न आणि अर्पण स्वीकारतात अशी धार्मिक श्रद्धा आहे. पितृपक्षात श्राद्ध केल्याने ‘पितृ ऋण' कमी होते आणि पूर्वजांचे आशीर्वाद, शांती आणि मार्गदर्शन मिळते. या काळात कुटुंबातील सदस्य पूर्वजांप्रति कृतज्ञता व्यक्त करून त्यांच्याप्रती आदरभाव व्यक्त करतात.
पितृपक्षात पूर्वजांच्या तिथीनुसार श्राद्ध केले जाते. ज्यांना आपल्या पूर्वजांची मृत्यूची तिथी माहीत नाही, त्यांच्यासाठी सर्वपित्री अमावस्येचा दिवस श्राद्ध करण्यासाठी योग्य मानला जातो. या काळात पूजा आणि दानधर्म केल्याने पितरांचा आत्मा शांत होतो आणि त्यांचे आशीर्वाद मिळतात, अशी धार्मिक मान्यता आहे.
(नक्की वाचा- Ekadashi Vrat In September 2025: सप्टेंबर महिन्यातील एकादशी कधी आहे? जाणून घ्या उपवासाची वेळ अन् शुभ मुहूर्त)
पितृपक्ष 2025 मधील महत्त्वाच्या तारखा
- पितृपक्षाची सुरुवात: 7 सप्टेंबर 2025
- पितृपक्षाचा शेवट: 21 सप्टेंबर 2025
- सर्वपित्री अमावस्या: 21 सप्टेंबर 2025
Pitru Paksha 2025
दक्षिण आणि पश्चिम भारतात, हा काळ गणेशोत्सवानंतर भाद्रपद महिन्याच्या कृष्ण पक्षात येतो. तसेच, हा काळ सूर्याच्या दक्षिणायन या स्थितीशी संबंधित मानला जातो. पितृपक्षातील विधी भारताच्या विविध भागांमध्ये वेगवेगळे असले तरी, साधारणपणे यात काही विधींचा समावेश असतो.
- शुद्धीकरण स्नान: सहसा घरातील सर्वात मोठ्या मुलाकडून हे विधी केले जातात, ज्यात शुद्धीकरण स्नानाने सुरुवात होते.
- ब्राह्मणांना भोजन: ब्राह्मणांना तांदूळ, डाळ आणि भाज्यांसारखे साधे भोजन दिले जाते.
- तर्पण: तिळाच्या बिया मिसळलेले पाणी अर्पण केले जाते.
- दान: या काळात गाय, कुत्रे आणि कावळे यांना अन्न देणे तसेच कपडे आणि इतर वस्तूंचे दान करणे खूप शुभ मानले जाते.
(नक्की वाचा- Vastu tips for money: पैसे हातात टिकत नाहीत, मग 'या' 10 वास्तु दोषांकडे लक्ष द्या, दुर्लक्ष केल्यास...)
पितृपक्ष महत्त्वाचा का आहे?
पितृपक्षाचा काळ लोकांना त्यांच्या पूर्वजांप्रति असलेल्या कर्तव्याची आठवण करून देतो. श्राद्ध आणि तर्पण करून, कुटुंबे केवळ कृतज्ञता व्यक्त करत नाहीत, तर आरोग्य, समृद्धी आणि आनंदासाठी आशीर्वादही मागतात. जरी हा काळ विवाह किंवा घरप्रवेश सारख्या नवीन कार्यांसाठी 'अशुभ' मानला जात असला, तरी हिंदू परंपरेत पितृपक्षाला भावनिक महत्त्व आहे.
